پادکست نویسندگی خلاق در مورد نوشتن داستان کوتاه

صفر تا صد نوشتن داستان کوتاه

تلاش برای نوشتن داستان کوتاه بهترین راه برای شروع نویسندگی است. چرا؟

با فهمیدن اینکه چطور داستان کوتاه بنویسیم با تمام دشواری‌ها و سوالاتی که هنگام نوشتن رمان با آن مواجه خواهید شد زودتر آشنا می شوید.

اگر نوشتن داستان کوتاه برایتان سخت باشد، تصور کنید که در نوشتن یک کتاب چقدر کارتان دشوارتر خواهد بود!

بیشتر نویسنده‌ها قبل از این که امید فروش آثارشان را داشته باشند ابتدا باید از شر چند صد هزار کلیشه‌ که در ذهنشان است آزاد شوند و فرق بین تقلید از نویسندگان مورد علاقه و پیروی از تکنیک‌های خود را بفهمند.

شما با نوشتن داستان کوتاه عناصر داستان ‌نویسی را یاد می‌گیرید و به هدفتان نزدیک‌تر می‌شوید.

البته منظور ما این نیست که آموزش نوشتن داستان کوتاه ساده تر از یادگیری نوشتن رمان است. فقط برای یک مبتدی نوشتن داستان کوتاه یا تکه نوشته‌های کوتاه آسان‌تر خواهد بود.

پس بیایید شروع داستان نویسی را به نوشتن داستان کوتاه پیوند بزنیم. من در این مقاله تمام نکات مربوط به آموزش نوشتن داستان کوتاه را جمع آوری کردم. از موضوع برای نوشتن داستان کوتاه گرفته تا اصول داستان نویسی.

با من تا انتهای این سفر جذاب همراه باشید. 

داستان کوتاه (short story) چیست؟

برای یادگیری نحوه نوشتن داستان کوتاه، اول باید حواستان باشد که هر نوشته کوتاهی داستان کوتاه نیست.  کلمه "داستان کوتاه" در دنیای انتشارات فقط برای قصه و داستان به کار می‌رود و داستان‌های کوتاه اشکال و اندازه‌های مختلفی دارند:

قدیمی: بین 1500 تا 5000 کلمه

داستانک: 500 تا 1000 کلمه

داستان خرد: 5 تا 350 کلمه

اما آیا واقعا داستان کوتاه 5000 کلمه‌ای فروش می‌رود؟ (یعنی تقریبا 20 صفحه دست نوشته که به صورت یک سطر در میان نوشته شده است)

چنین داستان کوتاهی برای برخی مسابقات نویسندگی یا برخی ناشرها قابل قبول است اما فروش داستان کوتاهی با 1500 تا 3000 کلمه آسان‌تر و متداول‌تر است. در عین حال ممکن است فکر کنید که آیا واقعا داستان کوتاهی با کمتر از 10 کلمه هم وجود دارد؟ خب باید بگویم بله.

این داستان‌ها به نوعی وسیله‌ای برای جلب توجه هستند. معروف‌ترین نمونه‌اش هم داستانی است که ارنست همینگوی در پاسخ به کسانی نوشت که ادعا می‌کردند نمی‌تواند داستانی به آن کوتاهی بنویسد. داستان کوتاه او:

آگهی فروش: کفش نوزاد. هرگز پوشیده نشده‌.

این جمله کوتاه بیانگر سرگذشتی پر پیچ و خم و احساساتی عمیق است.

علی رغم این که داستان کوتاه از رمان بسیار کوتاه‌تر است اما نوشتن داستان کوتاه یک هنر به حساب می‌آید. به همین خاطر است که این راهنما را در مورد نحوه نوشتن داستان کوتاه برایتان تدارک دیده‌ام.

---

چگونه موضوع برای نوشتن داستان کوتاه پیدا کنیم؟

آیا در فکر پیدا کردن موضوع برای نوشتن داستان کوتاه خود هستید؟ یا لیست موضوعاتی که در ذهن دارید آنقدر بلند است که نمی‌دانید از کجا شروع کنید؟

نوشتن داستان کوتاه مقید به اصول و تکنیک‌های خاصی نیست مهم این است که داستان را خوب بیان کنید. ایده‌ها و موضوعات در اطراف شما هستند، فقط کافی است یاد بگیرید که چگونه آن‌ها را شناسایی کنید. بعد از آن شما می‌توانید با اعتماد به‌ نفس نوشتن را شروع کنید و از روند کار لذت ببرید.

برای طرح موضوع برای نوشتن داستان کوتاه من این استراتژی‌ها را پیشنهاد می‌کنم:

1. منشا و نقطه آغاز را شناسایی کنید

بیشتر داستان‌ها با یک خاطره، یک فرد، مشکل، تنش، ترس یا درگیری درونی شروع می‌شوند و در ذهن شما رشد می‌کنند.

این همان نقطه آغاز یک ایده است که می‌تواند تبدیل به داستان شما شود.

2. هرچه به ذهنتان آمد بنویسید

چرک نویس اولیه را بدون نگرانی از دستور زبان، کلیشه‌ها، حشو و هر چیز دیگری بنویسید تا موضوع اصلی داستان معلوم شود. در این مرحله فقط به خلق طرح اولیه داستان فکر کنید.

3. بر اساس آدم هایی که می شناسید چند شخصیت خلق کنید

منشا شخصیت‌های داستان افراد واقعی هستند که در کل دوران زندگی شناخته‌اید (آشنایان).

افراد جالب، دمدمی یا الهام‌بخشی که به ذهنتان می‌رسند را روی کاغذ بیاورید و ظاهر، سن، جنسیت، ویژگی، صدا، تیک‌های عصبی، عادت و مشخصات اخلاقی آن‌ها را ترکیب کنید. شخصیتی که به دست می‌آید ترکیبی از این افراد خواهد بود.

4. نوشتن داستان را شروع کنید

بالاخره طرح‌ریزی و تحقیق باید یک جایی تمام شود. باید شروع کنید و کلمات را روی صفحه بیاورید.

چگونه برای داستان کوتاه پیرنگ بنویسیم؟

چه جزو کسانی باشید که قبل از شروع نوشتن داستان اصلی برای آن طرح داستان (پیرنگ) می‌نویسند و چه بدون پیرنگ مستقیما نوشتن داستان اصلی را شروع کنید (نوشتن بر اساس تجربه)، پیشنهاد من داشتن یک ساختار اصلی برای داستان است.

براساس گفته‌های "دین کونتز"، یکی از نویسندگان پرفروش داستان کوتاه ، ساختار زیر نقطه شروع خوبی است:

1. شخصیت‌ اصلی داستان خود را هرچه سریع‌تر در دردسر بیاندازید. (این دردسر می‌تواند بسته به ژانر شما متفاوت باشد) مثلا در داستان مهیج این دردسر می‌تواند خطری کشنده باشد یا در یک داستان رمانتیک می‌تواند انتخاب بین دو خواستگار باشد.

2. هرکاری که شخصیت اصلی شما برای رهایی از این دردسر انجام می‌دهد فقط باید وضعیت را بدتر ‌کند.

3. در نهایت همه‌چیز به نظر ناامید کننده می‌رسد.

4. در پایان داستان هرچیزی که شخصیت اصلی از این مشکلات یادگرفته‌است باعث برد یا باخت او می‌شود.

چنین ساختاری شما و مخاطبان را به هم پیوند می‌دهد.

---

چگونه با 9 قدم ساده یک داستان کوتاه خوب بنویسیم؟

قدم اول: تا جایی که می‌توانید داستان‌های کوتاه‌ عالی پیدا کنید و بخوانید

داستان های کوتاه مشهور را بخوانید؛ مخصوصا از آثار کلاسیک.

برای یادگیری سبک داستان کوتاه، خودتان را به بهترین‌های این ژانر عادت دهید. خودتان را یک کارآموز در نظر بگیرید. اساتید سبک داستان کوتاه را تماشا، ارزیابی و تجزیه و تحلیل کنید. سپس سعی کنید با آن‌ها رقابت کنید.

به این ترتیب در زمان کوتاهی یاد می گیرید که چگونه یک داستان کوتاه بنویسید. به زودی سبکتان را هم پیدا می کنید.

خیلی از مهارت‌های مورد نیاز را می‌توانید از طریق تاثیر گرفتن از داستان های دیگران یاد بگیرید.

از کجا باید شروع کرد؟ آثار "برت لات"را بخوانید. وقتی حدود 40 تا 50 داستان کوتاه بخوانید با ساختار و سبک آن‌ها آشنا می‌شوید و ادامه این کار شما را تشویق می‌کند تا داستان کوتاه خودتان را بنویسید.

به یاد داشته باشید که مرحله شروع داستان نویسی به احتمال زیاد معرکه نخواهد بود ولی آنچه از طریق خواندن یادگرفته‌اید و آنچه از نوشتن خودتان می‌آموزید باعث اعتماد به نفس شما می‌شود و کم کم راه می‌افتید. 

قدم دوم: قلب مخاطب را نشانه بگیرید

تاثیرگذارترین داستان‌های کوتاه آن‌هایی هستند که باعث برانگیخته شدن احساسات عمیق در مخاطب می‌شوند.

ولی چه چیزی باعث برانگیختن احساسات مخاطب می‌شود؟ دقیقا همان چیزهایی که شما را احساسی می کنند:

• عشق

• رستگاری

• عدالت

• آزادی

• فداکاری قهرمانانه

• بقیه را شما حدس بزنید.

قدم سوم: دامنه خود را محدود کنید

البته ناگفته نماند که بین یک رمان 450 صفحه ای (صد هزار کلمه ای) و یک داستان کوتاه 10 صفحه ای  (دو هزار کلمه ای) تفاوت فاحشی وجود دارد.

ممکن است نویسنده‌ای گستره‌ای وسیع از وقایع را در یک داستان جا دهد و چندین دهه را به واسطه شخصیت‌های زیاد پوشش دهد.

دیگری ممکن است با تنها دو درصد از تعداد کلمات نویسنده قبلی یک داستان جمع و جور و گیرا در مورد یک بحران روحی بنویسد که تنها یک شروع، میانه و پایان دارد. طبیعتا این انتخاب شدیدا تعداد شخصیت‌ها، صحنه‌ها و حتی نکات پیرنگ داستان را محدود خواهد کرد.

بهترین داستان‌های کوتاه تنها بخش کوتاهی از زندگی شخصیت اصلی را دربرمی‌گیرند.

این بخش اغلب تحت تاثیر  تنها یک صحنه یا اتفاق است که سوال عمیق‌تر شما، موضوع داستان و و پیام شما را برملا می کند.

نکاتی برای محکم‌کاری

• اگر شخصیت اصلی به یک همراه برای بیان عقایدش احتیاج دارد، دو شخصیت همراه برایش ننویسید! هرجا که می‌توانید دو شخصیت را باهم ترکیب کنید.

• از توضیحات طولانی دوری کنید فقط آنقدری بنویسید که خواننده شروع به تجسم کند.

• صحنه‌های جابجایی شخصیت‌ها را حذف کنید. برای خواننده مهم نیست که شخصیت داستان چطور به جایی می رسد. می‌توانید به سادگی بنویسید: در آن بعدازظهر علی دوستش را در رستورانی ملاقات کرد.

هدف شما این است که با به تصویر کشیدن اتفاقی تکان‌دهنده که به خودی خود نشانگر تصویری بزرگ‌تر است، به یک پایان قاطع برسید.

قدم چهارم: بگذارید عنوان حرف بزند

روی نام داستان کوتاه زیاد کار کنید.

بله عنوانی که انتخاب می‌کنید شاید توسط ویراستارها تغییر کند ولی اول باید نظر آن‌ها را جلب کند. آن‌ها می‌خواهند که داستان شما در میان طیف گسترده داستان‌های رقیب، چشم‌گیرتر و برجسته‌تر باشد و شما هم همین را می‌خواهید.

قدم پنجم: از ساختار داستانی کلاسیک پیروی کنید

بعد از این که عنوان داستان خواننده را جذب کرد چطور باید او را علاقه‌مند نگه داریم؟

همانطور که می‌توانید تصور کنید، این مسئله در داستان کوتاه هم درست مانند رمان تعیین کننده است. پس همان روش ساده را در پیش بگیرید:

 شخصیت اصلی را از همان اول در دردسری وحشتناک گرفتار کنید. البته این دردسر وحشتناک در ژانرهای مختلف، متفاوت است:

• در داستان مهیج شخصیت ممکن است با آسیب فیزیکی یا وضعیت مرگ و زندگی دست و پنجه نرم کند.

• در داستان عاشقانه این دردسر می‌تواند احساسی باشد مانند جدایی دو عاشق.

• در یک داستان معمایی شخصیت اصلی شما ممکن است شاهد یک جنایت باشد و سپس خود به آن متهم شود.

وقت خود را با ترتیب دادن به وقایع تلف نکنید. داستانتان را شروع کنید و در حین نوشتن وقایع را پیش ببرید.

فقط آنقدر به خواننده اطلاعات بدهید که شخصیت اصلی برایش مهم باشد. سپس وارد مشکل، تقلا، چالش، خطر یا هر آن چیزی شوید که داستانتان را پیش می‌برد.

قدم ششم: سرگذشت را شرح ندهید، فقط به آن اشاره کنید

هنگام نوشتن داستان کوتاه شما فضا و زمان کافی برای نوشتن سرگذشت کامل شخصیت‌ها را ندارید. مثلا به جای این که یادآوری کنید یک مرد فرانسوی چگونه به آمریکا مهاجرت کرد، کافی است به این نکته اشاره کنید که او بعد از مهاجرت از پاریس به آمریکا سعی در مخفی کردن لهجه‌اش داشت.

یک پاراگراف کامل را صرف وصف یک صبح زمستانی نکنید. به جای آن به این نکته اشاره کنید که شخصیت داستان شما صورتش را با روسری‌اش پوشاند تا از سوز هوای سرد زمستان در امان باشد.

قدم هفتم: به هر قسمتی شک کردید حذفش کنید

داستان کوتاه باید کوتاه باشد. سطر به سطر آن را بررسی کنید. هر کلمه‌ای که به نظر غیرضروری یا نامربوط رسید را حذف کنید. 

قدم هشتم: مطمئن شوید داستان پایان رضایت‌بخشی داشته ‌باشد

یادتان نرود که پرده نمایش را با صدای کف زدن مخاطبان پایین بیاورید.

اگر داستان کوتاه مخاطب را جذب کند و او را تحت تاثیر قرار دهد، احساس رضایت معمولا خیلی زود محقق می‌شود. نباید مخاطب فکر کند که پایان به او تحمیل شده یا مصنوعی است. همچنین نباید حس کند که داستان خیلی زود تمام شد.

در ورژن مدرن حکایت "پسر ولخرج" از انجیل، شخصیت اصلی از داخل تاکسی زنگ می‌زند و پیامی برای پدرش می‌گذارد که اگر اجازه دارد به خانه بیاید پدرش باید چراغ ایوان را روشن بگذارد وگرنه او خواهد فهمید که اجازه ورود به خانه ندارد و به راهش ادامه می دهد. 

بقیه داستان پسر را به تصویر می‌کشد که برای راننده تاکسی تعریف می‌کند که چطور تصمیمات او در زندگی باعث آسیب‌های عمیق به خانواده‌اش شده‌ است.

بخش پایانی داستان صحنه توقف اتومبیل در مقابل خانه پدری پسر است. پسر می‌بیند نه تنها چراغ ایوان بلکه تمام چراغ‌های خانه و حتی چراغ‌های حیاط روشن هستند.

چنین پایانی به هیچ توضیحی نیاز ندارد. حتی لازم نیست که در مورد تجدید دیدار، در آغوش کشیدن، اشک‌ها و سخنان آن‌ها چیزی بخوانیم. چراغ‌ها به اندازه کافی گویا هستند.

قدم نهم: جوری متن را کوتاه کنید و بخش‌های اضافی را حذف کنید که انگار حیات داستان شما به این کار بستگی دارد.

واقعا هم بستگی دارد!

بعد از اتمام نوشتن داستان، کار شما تازه شروع می‌شود.وقت آن رسیده که ویراستار سخت‌گیر داستان خودتان باشید.

اگر از روند پیشروی رویداد‌ها در داستان راضی باشید، بررسی بقیه اجزای داستان فقط برای کمال و هرچه بهتر شدن داستان خواهد بود. غلط‌های املایی، دستور زبان، علائم نگارشی، جمله‌سازی، انتخاب کلمات، حذف کلیشه‌ها و حشو از جمله دیگر مواردی هستند که باید بررسی کنید.

همچنین به دنبال راه‌هایی برای درگیر کردن عواطف و احساسات خواننده با نوشته خود باشید.

بازنویسی مهمترین بخش نوشتن است. به یاد داشته ‌باشید که بازخوانی تقریبا همیشه باعث قدرتمندتر شدن متن می‌شود. کلمات غیرضروری را حذف کنید.

---

داستان کوتاه خود را کجا بفروشیم؟

1. مسابقه های داستان کوتاه

مسابقه های نویسندگی معمولا بهترین مکان برای فروش آثار هستند چون معمولا جایزه چنین رقابت‌هایی انتشار داستان در یک مجله یا انتشار آن به صورت آنلاین است و این به معنی دیده شدن نام شما است. بیشتر این رقابت‌ها جوایز نقدی دارند اما حتی اگر جوایز نقدی نداشته باشند، اعتبار و دیده شدن داستان کوتاه بعدی شما را تضمین می‌کنند.

2. نشریات دوره‌ای ژانر محور

چنین نشریاتی در ژانرهای ادبی مورد علاقه مخاطبان داستان می نویسند. اگر در یکی از شماره های نشریه موفق باشید، ویراستار نشریه دوباره به سراغتان خواهد آمد.

هربار که با ویراستاری کار می‌کنید، مهارت‌های جدیدی یاد می‌گیرید که برای نویسندگی شما مفید خواهد بود.

3. مجلات پرطرفدار

بسیاری از مجلات اینترنتی یا چاپی هنوز هم کارشان خرید و انتشار داستان کوتاه است.

4. مجلات ادبی

مسلما این مجلات در برخورد با نوشته‌ها سخت‌گیرتر هستند اما حتی اگر داستان شما بتواند در یکی از آن‌ها به چاپ برسد این یک پیروزی بزرگ برای شما به حساب می آید.

5. کتاب‌های داستان کوتاه

بله! بعضی ناشرها هنوز هم چنین کتاب‌هایی منتشر می‌کنند.

این کتاب‌ها ممکن است شامل داستان‌هایی از یک نویسنده باشند یا ممکن است داستان‌هایی از چندین نویسنده داشته باشند اما موضوع همه آن‌ها به هم گره خورده است.

صرف نظر از این که به چه سبکی علاقه دارید، داستان شما علاوه بر هماهنگی با دیگر داستان‌های کتاب باید به خودی خود داستانی رضایت‌بخش و کامل باشد.

سخن آخر

روش هایی که در این مقاله برای نوشتن داستان کوتاه به آن اشاره شد، دست شما را برای ورود به دنیای نوشتن داستان کوتاه حسابی گرم می کند. فکر می کنم الان به اندازه کافی مطلب دارید که برای نوشتن داستان کوتاهتان به آن فکر کنید. پس وقت آن رسیده که یکی یکی قفل های دنیای نوشتن داستان کوتاه را باز کنید. پس همین الا قلم را در دست بگیرید.